Η Ανάπτυξη που Περιμένουμε

 

Τελικά πρέπει να είναι πολύ καλά  εδραιωμένη αλλά και αρκετά  δημοφιλής η προκατάληψη και τα στερεότυπα  σχετικά με την ανάπτυξη στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στο πολιτικό σύστημα. Μόνο με την επίκληση αυτών των προκαταλήψεων μπορώ να εξηγήσω τις συνεχείς προσταγές για την ανάπτυξη που ακολουθούν  τις γενικές αναφορές περί τέλους της κρίσης. Το στερεότυπο προέρχεται από το γεγονός ότι ακόμα σήμερα  το πολιτικό σύστημα θεωρείται  ω ο αποκλειστικός  χρήστης  και διανομέας των αναπτυξιακών δυνατοτήτων της χώρας.  Αυτό  είναι αποτέλεσμα συνήθειας  των πολλών δεκαετιών. Τις προηγούμενες δεκαετίες το πολιτικό σύστημα έλεγχε βασικές πηγές ανάπτυξης όπως το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, τα κοινοτικά προγράμματα, τις μισθολογικές αυξήσεις στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, την προσφορά χρήματος,  τον καθορισμό των επιτοκίων. Από τα παραπάνω τίποτα πλέον δεν φαίνεται να ελέγχει ή γιατί δεν υφίστανται πλέον  σαν πηγή ανάπτυξης (πρόγραμμα επενδύσεων) ή γιατί έχει  εκχωρηθεί σε αλλοδαπά όργανα (ΕΚΤ, κυκλοφορία χρήματος και  καθορισμός επιτοκίων) ή γιατί  η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου έχει περιορίσει τον παρεμβατικό  ρόλο του κράτους (ατομικές συμβάσεις εργασίας ).

Δεν προβληματίζεται κανείς γιατί οι εκπρόσωποι των επιχειρηματικών και επαγγελματικών φορέων δεν μιλούν για ανάπτυξη; Δεν έχω ακούσει τον τελευταίο καιρό τον Μίχαλο ή τον Δασκαλόπουλο να μιλούν  για την επερχόμενη ανάπτυξη. Για ποιο λόγο;  Μα φυσικά αυτοί ξέρουν ότι η ανάπτυξη  είναι ακόμα μακριά. Και πώς θα μπορούσε  να είναι διαφορετικά για μια χώρα που πλήττεται από μια πρωτοφανή ύφεση και έχει αποδιοργανωθεί ο παραγωγικός της μηχανισμός;  Δεν γνωρίζω άλλο παράδειγμα χώρας όπου το -7% της ύφεσης να το μεταβάλλει σε +1 σε χρονικό διάστημα ενός ή δύο ετών. Το αντίθετο θα μπορούσα να αναφέρω πολλά παραδείγματα χωρών που κινηθήκαν  μεταξύ -7 και -2 για μια δεκαετία.

Και για γίνω πιο συγκεκριμένος η ανάπτυξη δεν θα γίνει επειδή μια πολυεθνική εταιρεία αποφάσισε να χρησιμοποιήσει  τις  αποθήκες στην Ελλάδα. Ο παραγωγικός μηχανισμός της ελληνικής οικονομίας  όπως και κάθε οικονομίας στον κόσμο έχει συγκεκριμένη δομή.  Και η δομή αυτή είναι ένα σύνολο παραγωγικών κλάδων. Η ανάπτυξη προέρχεται αν και όταν ενεργοποιηθούν αυτοί οι κλάδοι και παράγουν τελικά και ενδιάμεσα αγαθά. Eπενδύσεις θα πραγματοποιηθούν όταν  διαπιστώσουν ότι για την παραγωγή δεν επαρκούν τα μηχανήματα και τα λοιπά πάγια. Ομοια,  νέες θέσεις εργασίας θα προκύψουν όταν οι ήδη απασχολούμενοι δεν επαρκούν για την παραγωγή και τότε θα αναζητηθούν νέοι.

Χρειάζεται για άλλη μια φορά να αναφέρω ότι το 75% της ελληνικής προστιθέμενης αξίας στην ελληνική οικονομία παράγεται   από συγκεκριμένους τομείς.   Την τελευταία δεκαετία, η ανάπτυξη προήλθε κυρίως από τον κλάδο του χονδρικού και λιανικού εμπορίου, ακολουθούμενος από τις υπηρεσίες, το χρηματοπιστωτικό τομέα, τη βιομηχανία και τις κατασκευές. Επομένως μοιραία η ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια θα περάσει  μέσω αυτών των κλάδων*.  

Η ελληνική οικονομία εξαιτίας του χαμηλού συντελεστή αποταμίευσης και του μικρού ανοίγματος της στο διεθνές εμπόριο αντιμετωπίζει μεγαλύτερο πρόβλημα παραγωγικής προσαρμογής σε σχέση με άλλες χώρες κάνοντας παράλληλα δυσκολότερη την προσπάθεια ανάκαμψης. Παράλληλα, οι τομείς παραγωγής οι οποίοι συντέλεσαν στη μέχρι πρότινος ανάκαμψη χαρακτηρίζονται από χαμηλό βαθμό προστιθέμενης αξίας.  Ανακύπτει λοιπόν το σημαντικό ερώτημα ποιοι θα είναι εκείνοι  οι κλάδοι που θα μπορέσουν να συνεισφέρουν στη διαμόρφωση της προστιθέμενης αξίας και θα προκαλέσουν την ανάπτυξη το επόμενο χρονικό διάστημα. Μέχρι σήμερα αποκλειστική μέριμνα της οικονομικής πολιτικής είναι η κατά το δυνατό εφαρμογή του μνημονίου. Με αυτό τον τρόπο έχει  εγκλωβιστεί η δημόσια συζήτηση στην υλοποίηση των σχετικών μέτρων και στη διαχείριση του επικείμενου κοινωνικού κόστους. Αν δώσουμε βαρύτητα όχι τόσο στο τι έγινε στο παρελθόν και μας οδήγησε σ’ αυτήν την κατάσταση αλλά γιατί έγινε τότε θα πρέπει να δώσουμε  περισσότερο προσοχή στο θέμα ανάπτυξης. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση η εφαρμογή του μνημονίου μπορεί να επιφέρει μια πρόσκαιρη δημοσιονομική σταθεροποίηση και ορισμένες αναγκαίες  διαρθρωτικές αλλαγές αλλά όχι την αναπτυξιακή διαδικασία που εγγυάται ένα καλύτερο μέλλον. Ετσι η ανάπτυξη θα μένει μόνο στις ανακοινώσεις.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

*Τα τελευταία χρόνια έγινε μια προσπάθεια να προστεθεί στο  παραγωγικό κύκλωμα της ανάπτυξης και   ο κλάδος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αλλά απ’ ότι φαίνεται κάνουμε ότι μπορούμε να ακυρώσουμε την αναπτυξιακή του συμμετοχή