Μεταρρυθμίσεις και Ανάπτυξη ή Ανάπτυξη και Μεταρρυθμίσεις

Τα συμπεράσματα και η εμπειρία  από την εφαρμογή των δύο προηγούμενων μνημονίων και των μεταρρυθμίσεων αποτελούν μια πολύ καλή παρακαταθήκη που μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά την διάρκεια της τρίτης συμφωνίας. Τα προηγούμενα πέντε χρόνια τα δύο μνημόνια εξειδικεύτηκαν με την εφαρμογή 166 διαφορετικών παρεμβάσεων. Αυτές οι 166 παρεμβάσεις αφορούσαν κατά κύριο λόγο την οργάνωση της γενικής κυβέρνησης, την ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, τον χρηματοπιστωτικό τομέα και την λειτουργία των δημόσιων επιχειρήσεων.

Η αξιολόγηση αυτής της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας αποτελεί μια εργασία που βρίσκεται σε εξέλιξη. Περιληπτικά όμως μπορούν να αναφερθούν δύο διαπιστώσεις. Η πρώτη έχει να κάνει με το γεγονός ότι η ποιότητα της δημόσιας διοίκησης μειώθηκε. Σύμφωνα με την Διεθνή Τράπεζα και το δείκτη που εξετάζει την ποιότητα της διακυβέρνησης Governance Effectiveness Indicator η ποιότητα της δημόσιας διοίκησης μεταξύ 2010 και 2014 μειώθηκε στην Ελλάδα και στην Κύπρο ενώ βελτιώθηκε στην Ιρλανδία και σημαντικά στην Πορτογαλία. Η δεύτερη έχει να κάνει με την αδυναμία των υιοθετούμενων μεταρρυθμίσεων να προκαλέσουν ανάπτυξη.  Σε πολλές περιπτώσεις  ερμηνεύτηκαν ως μέρος μιας τιμωρητικής διαδικασίας ή ενός σχεδίου που μοναδική σκοπιμότητα ήταν η δημοσιονομική σταθεροποίηση. Το αποτέλεσμα ήταν μια διαρκής κοινωνική ένταση που υπονόμευσε την απαιτούμενη κοινωνική και πολιτική συναίνεση για την εφαρμογή του προγράμματος στο σύνολό του.

Πόσο πιο εύκολα θα ήταν όμως τα πράγματα αν το συνολικό πακέτο των μεταρρυθμίσεων 'παρήγαγε΄ για συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, εκτός των άλλων, πλούτο και θέσεις απασχόλησης σε βραχυχρόνιο επίπεδο;  Αν οι απαιτούμενες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις δεν συνδέονταν με μείωση των θέσεων απασχόλησης και εμφανή αποτελέσματα στο ελληνικό βιοτικό επίπεδο; Αν οι μεταρρυθμίσεις συνοδεύονταν από την αναβάθμιση της δημόσιας διοίκησης;  Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Πορτογαλία και στην Ιρλανδία η μεταρρυθμιστική πολιτική εστίασε καταρχήν σε παρεμβάσεις που μπορούν να έχουν αυξητικές επιδράσεις στο ΑΕΠ άμεσα και στην συνέχεια σε πολιτικές που είναι επώδυνες αλλά τα αποτελέσματά τους  προσδιορίζονται στο απώτατο μέλλον.     

Εν κατακλείδι, οι μεταρρυθμίσεις είναι αναγκαίες αλλά χρειάζεται σωστό μείγμα, προτεραιότητες και αναπτυξιακά αποτελέσματα. Ας μην ξεχνάμε όταν το 2003 στην Γερμανία αποφάσισαν να υιοθετήσουν ένα σκληρό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας με την επωνυμία  Agenda 2010 συνόδευσαν το πακέτο των μεταρρυθμίσεων με σοβαρά αναπτυξιακά μέτρα προκειμένου να υλοποιηθούν αυτές με μεγαλύτερη ευκολία.