Δύο Χρόνια Οικονομική Κρίση - Ορισμένα Χρήσιμα Συμπεράσματα

Συμπληρώνονται ήδη δύο χρόνια από τον Αύγουστο του 2007 όταν η  οικονομική κρίση έδωσε τα πρώτα δείγματα γραφής προκαλώντας τις πρώτες  σοβαρές αναταράξεις  στον τραπεζικό τομέα. Το διάστημα που  πέρασε μας έδωσε  μια καλή ευκαιρία να ασχοληθούμε με τα θέματα της οικονομικής κρίσης  και έτσι πολλά θα μπορούσαν να λεχθούν. Ωστόσο θα ήθελα να επικεντρωθώ σε δύο  χρήσιμα συμπεράσματα. Πρώτον, ότι το τέλος της κρίσης και η οικονομική ανάκαμψη δεν είναι αυτονόητα και δεδομένα. Σχετικό με τα παραπάνω   έχουμε το παράδειγμα της Ιαπωνίας όπου οι λάθος χειρισμοί έχουν οδηγήσει την άλλοτε κραταιά δύναμη του διεθνούς εμπορίου στον μεγάλο ασθενή για περισσότερα από 12 χρόνια. Στην συνέχεια πρέπει να αναφερθεί  ότι η κάθε οικονομία βιώνει με τον δικό της τρόπο την κρίση και άρα πρέπει να χρησιμοποιήσει πολιτικές προσαρμοσμένες στις ιδιαιτερότητές της. Διαφορετικά τα χαρακτηριστικά της κρίσης στις ΗΠΑ, διαφορετικά στην Ελλάδα, διαφορετικά  στη Γερμανία.



Στην συνέχεια είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε ότι όταν αναφερόμαστε στην κρίση ουσιαστικά αναφερόμαστε σε πέντε βασικά μεγέθη:  στην καταναλωτική δαπάνη, στην επένδυση, στο διαθέσιμο εισόδημα, στην ανεργία και στην παραγωγή. Θα ήταν ίσως περιττό να αναφερθούμε στα αντίστοιχα στατιστικά στοιχεία της ελληνικής οικονομίας για να τεκμηριώσουμε την οικονομική κρίση. Αρκεί να αναφερθεί ότι στην Ελλάδα οι ιδιωτικές επενδύσεις για τρίτο συνεχές εξάμηνο μειώνονται παρ΄ όλο που έχουμε ένα γενναιόδωρο αναπτυξιακό νόμο ο οποίος δίνει περισσότερο από 50 εκατομμύρια ευρώ το μήνα με την διαδικασία επιδοτήσεων.

Για λόγους που σχετίζονται με την διαχείριση της  κρίσης  είναι απαραίτητο  να ξεκαθαρίσουμε και κάτι άλλο. Η δημοσιονομική σταθεροποίηση και η πολιτική  αντιμετώπισης της κρίσης είναι δύο διαφορετικά πράγματα που απαιτούν διαφορετικές πολιτικές. Η επίτευξη της δημοσιονομικής σταθεροποίησης δεν αποτελεί αναγκαία και ικανή συνθήκη για την έξοδο από την κρίση. Τουναντίον, ορισμένες φορές μπορεί να λειτουργεί και ανταγωνιστικά. Η ικανή και αναγκαία προϋπόθεση είναι ένα ευρύ  πρόγραμμα στήριξης της οικονομίας με σαφείς προτεραιότητες και στόχους. Το παράδειγμα που αντιστοιχεί σ’ αυτή την περίπτωση είναι αυτό της Πορτογαλίας όπου η σαφής βελτίωση της δημοσιονομικής της κατάστασης που επήλθε τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα μετά την ένταξη στην ΟΝΕ δεν αποτέλεσε και παράγοντα ανάπτυξης.

Ας υποθέσουμε ότι στην ελληνική οικονομία εφαρμόζεται ένα πρόγραμμα σταθεροποίησης της οικονομίας που έχει ένα ξεκάθαρο κοινωνικό και οικονομικό αποτέλεσμα και όχι προγράμματα τα οποία ονομάζονται "γέφυρες στο πουθενά" με εξαιρετικά περιορισμένα οφέλη για την εγχώρια οικονομία. Σε πρώτο χρόνο αυτό  το πρόγραμμα αυξάνει τη ζήτηση για εγχώρια ιδιωτικά αγαθά και υπηρεσίες. Η αύξηση αυτή θα έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος και την περαιτέρω αύξηση της δαπάνης σε καταναλωτικά αγαθά. Αυτή είναι μια ιστορία που αναφέρεται στα βασικά οικονομικά εγχειρίδια του δευτέρου έτους των οικονομικών σπουδών. Το πρόβλημα είναι ότι σε κάθε στάδιο υπάρχουν διαρροές από το κύκλωμα για την πληρωμή  φόρων, για αποταμιεύσεις και δαπάνη για εισαγόμενα αγαθά που σε πολλές περιπτώσεις ακυρώνουν το πρόγραμμα. Έτσι λοιπόν η αποτελεσματικότητα ενός προγράμματος εξαρτάται από το πόσο μικρές είναι αυτές οι διαρροές.

Το παραπάνω θεωρώ ότι είναι και το πρόβλημα στην ελληνική οικονομία. Η ανάγκη κάλυψης του δημοσιονομικού ελλείμματος οδηγεί στην αύξηση των φόρων που αποτελεί αφενός μια ουσιαστική διαρροή από το κύκλωμα αλλά πλήττει και την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών προϊόντων με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι δαπάνες για εισαγωγές. Στην συνέχεια τόσο τα νοικοκυρά όσο  και οι επιχειρήσεις εισέρχονται  σε μια εποχή όπου θα θελήσουν να αυξήσουν τις αποταμιεύσεις τους για δύο λόγους.  Για να αποκαταστήσουν τις ανισορροπίες μετά τον υπερβολικό δανεισμό των προηγούμενων περιόδων και λόγω της μεγάλης αβεβαιότητας για το μέλλον και της χειροτέρευσης των προσδοκιών.

Στα παραπάνω πρέπει να προστεθεί και το γεγονός  ότι μεγάλο μέρος της εγχώριας  καταναλωτικής δαπάνης κατευθύνεται σε εισαγόμενα προϊόντα. Πολλές δε φορές τα εισαγόμενα προϊόντα αποτελούν και τον μοναδικό στόχο  των προγραμμάτων παρέμβασης και ενίσχυσης με αποτέλεσμα να στερείται η εγχώρια οικονομία πολύτιμους πόρους.

Συμπερασματικά το σύνολο των παραπάνω διαρροών  μπορούν να ακυρώσουν την εφαρμογή  του  προγράμματος ενίσχυσης της οικονομίας καθώς και τα αναπτυξιακά του οφέλη. Σε ορισμένες περιπτώσεις δε, η πολιτική της δημοσιονομικής σταθερότητας μπορεί να αναστείλει τα αποτελέσματα των πρωτοβουλιών ενίσχυσης καθιστώντας έτσι την αναπτυξιακή προοπτική της οικονομίας επισφαλή. 

Δημοσιεύτηκε στο capial.gr