Μαθαίνοντας λάθος το μάθημα

H λύση της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο φαίνεται να είναι αναπόφευκτη.  Παρ’ όλες τις ηχηρές διαβεβαιώσεις για την αποφυγή της αναδιάρθρωσης του χρέους  οι αριθμοί είναι αμείλικτοι και μας προσγειώνουν  σε μια διαφορετική  πραγματικότητα.

Φαίνεται έτσι να κλείνει ένας κύκλος πολιτικής και αντίστοιχων μέτρων και να ξεκινάει ένας άλλος οποίος θα έχει και μεγαλύτερη διάρκεια. Και επειδή θεωρείται αυτονόητο ότι  η αναδιάρθρωση του χρέους   θα συνοδευτεί με μια δέσμη ακόμα πιο σκληρών μέτρων θα ήταν χρήσιμο να δούμε τα μαθήματα από την  προηγούμενη  εμπειρία του τελευταίου δωδεκαμήνου.   

Με αυτό τον τρόπο επανέρχεται ο δημόσιος διάλογος στο σημείο που είχε ξεκινήσει λίγο πριν την  εφαρμογή του μνημονίου με δύο κεντρικά ερωτήματα,  αφενός με ποιο τρόπο θα υλοποιηθούν τα μέτρα και αφετέρου ποιες θα είναι οι διαθέσιμες πολιτικές για την τροφοδότηση της ανάπτυξης. Δεδομένου ότι όλες οι βασικές αναπτυξιακές  παράμετροι της ελληνικής οικονομίας   βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση απ’ ότι ξεκινήσαμε (spreads, επενδύσεις,  παραγωγικότητα, AEΠ, απασχόληση, ξένες άμεσες επενδύσεις) η απάντηση στο δεύτερο σκέλος γίνεται ακόμα πιο επιτακτική.

 Θέλω να πιστεύω  ότι έγινε κατανοητό  το βασικό μάθημα κατά την χρονική διάρκεια εφαρμογής του μνημονίου.  Τα μέτρα της δημοσιονομικής ισορροπίας από μόνα τους δεν οδηγούν κατ’ ανάγκη στην ανάπτυξη.  Το δεύτερο μάθημα σχετίζεται με την  σύγχυση που συνεχίζει να επικρατεί μεταξύ βραχυχρονίων μέτρων περιστολής και μεταρρυθμίσεων  που αποδίδουν μακροχρόνια.  Ενώ για παράδειγμα τα περιοριστικά μέτρα και η αύξηση των φόρων πλήττουν  άμεσα την οικονομία με άμεσα αποτελέσματα στο βιοτικό επίπεδο και την απασχόληση,  τα μέτρα τα οποία λαμβάνονται για την ανάπτυξη και την αντιστάθμιση έχουν ένα μακροχρόνιο αποτέλεσμα. Το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων θα αποδώσει  σε βάθος χρόνου  από την άλλη μεριά η αύξηση των φόρων θα έχει άμεσες συνέπειες.

Στην ολοκλήρωση  λοιπόν του αρχικού κύκλου, υπάρχει ο κίνδυνος  τα λάθος μαθήματα  να μας παγιδεύσουν σε έναν φαύλο κύκλο μακροχρόνιας  ύφεσης-σταθεροποίησης.  Με αυτό τον τρόπο θα επιβεβαιώσουμε τον καθ. R. Dornbush, o οποίος  μελετώντας τα αντίστοιχα αποτελέσματα των μνημονίων  των χωρών της Λατινικής Αμερικής στις δεκαετίες 1980 και 1990 δήλωσε συνοπτικά: ‘ Σταθεροποίηση ναι,  μεταρρυθμίσεις ναι,  αλλά όχι ανάπτυξη’.